Warande Informatief: Piano Works Debussy+ Into the Open - Voetvolk & Dendermonde
‘Voor mij zijn de pianowerken van Claude Debussy als een aquarel’, zegt danseres en choreografe Lisbeth Gruwez: ‘Denk aan de luchtigheid van kleuren die in elkaar vloeien, een tijdje opdrogen en weer bevochtigd worden om nieuwe verbindingen te leggen. Debussy's muziek bevloeit de dans en schudt het materiaal voortdurend op en door elkaar.’
‘”Piano Works Debussy” is een warm bad met gouden kaarslicht’, schreef Knack Focus: ‘Lisbeth Gruwez mixt haar ervaring als balletdanseres, als hedendaagse choreografe en als vrouw met de ziel van een vrijgevochten meisje met de door Claire Chevallier gespeelde pianoklanken van Claude Debussy. Beide dames serveren een letterlijk en figuurlijk goudglanzend pareltje.’
De jury van het Theaterfestival oordeelde: ‘Een betoverend uur van klank en beweging, dat je sprakeloos achterlaat.’ Need we say more?
Voetvolk
Wie Voetvolk is? Even opfrissen: het hedendaagse dans- en performancegezelschap werd in 2007 gesticht door Lisbeth Gruwez en muzikant-componist-dj Maarten Van Cauwenberghe. Ze werkten samen bij Jan Fabres spraakmakende Quando l’uomo principale è una donna, waar zij in olijfolie de hoofdrol danste en Van Cauwenberghe verantwoordelijk was voor de soundscape. Het klikte en de rest is geschiedenis.
Van Cauwenberghe is ook lid van de psychedelische electropunkband Dendermonde. Je kunt je dus voorstellen dat er al wat aan muziek de revue passeerde bij de producties van Voetvolk. Gruwez en Van Cauwenberghe regisseren elkaar ‘om tot een organische symbiose te komen.’, luidt het. De creaties zijn ‘een voortdurend gesprek tussen lichamelijke en auditieve beweging.’
De jongste tijd zoekt Voetvolk graag nieuwe omgevingen op, die van muziekliefhebbers – uiteenlopende genres – met name. ‘Lisbeth Gruwez danst Bob Dylan’ en de dansvoorstelling annex tranceconcert ‘Into the Open’ zijn daar succesvolle voorbeelden van.
Voor ‘Piano Works Debussy’ sprak Gruwez de Franse, in Brussel wonende pianiste Claire Chevallier aan. Ze is gespecialiseerd in historische uitvoeringspraktijk, is docente pianoforte en staat bekend om haar solorecitals, kamermuziekconcerten en concerten met orkest. Eerder werkte ze samen met onder anderen Anne Teresa De Keersmaeker/Rosas, Josse De Pauw, Wayn Traub/Toneelhuis, Jan Decorte/Bloet, Claron McFadden/Transparant en Jan Lauwers/Needcompany. Bij de voorstelling van vanavond bracht Chevallier de gelijknamige cd uit.
Voor het eerst klassiek
Met ‘Piano Works Debussy’ kiest Lisbeth Gruwez voor het eerst voor klassieke muziek. ‘Iets compleet nieuws voor mij, omdat ik voor het eerst vertrek van een bestaande muziekpartituur’, vertelt ze. ‘Uit het verlangen om dat een keer te doen is deze voorstelling geboren. Ik viel meteen voor de prachtige klanktextuur van Debussy’s ‘Pagodes’, en toen zocht ik een pianiste. Ik vond Claire bereid het avontuur aan te gaan.’
Gruwez en Chevallier belichten de rebel die Debussy (1862-1918) was onder de vormvaste componisten. Ze kozen voor de late, moderne Debussy. ‘Die leunt aan bij jazz, waar ik graag op dans’, zegt Gruwez.
Ze plukten uit zijn ‘Estampes’, ‘Préludes I en II’, ‘Images’ en kozen ook voor ‘Berceuse héroïque’ dat je meteen herkent aan de citaten uit het Belgische volkslied.
Gruwez: ‘De eerste week heeft Claire me het gevoel beschreven dat Debussy erin heeft gelegd en hoe hij wou dat zijn muziek gespeeld werd. Zo werd ik in zijn werken getrokken.’
Wat ze hoort als ze naar Debussy rebels vernieuwer van de klassieke muziek, luistert? ‘Ook al ben ik niet geweldig vertrouwd met het genre klassiek, ik ervaar een ongelooflijk klanklandschap van grote complexiteit. Claude Debussy vermijdt leidmotieven en lokt ons in de val met zijn durf! Zijn lef, zijn manier van denken is gewoonweg fascinerend.’
De danseres ontdekte bij de klassieke componist overeenkomsten met haar eigen werk. ‘Net als Debussy wil ik niet af van herhaling, maar ik wil ook (mezelf) verrassen door te improviseren. Daardoor blijft vijftig procent van de voorstelling spannend en veranderlijk. Tijdens de voorbereiding van deze productie zag ik bij de muziek altijd een schilder met kleurenpalet. Alsof Debussy een aquarel componeerde, waar het gebruik van water de kleuren en hun dieptes op gevoelige en lichte wijze verandert.’
Derde kunstenaar
Gruwez en pianiste Claire Chevallier praatten lange tijd over de muziek, discussieerden lang en veel over het pianowerk. Samen zochten ze naar ‘de ruimte tussen de noten’, de definitie van muziek volgens Debussy.
Claire Chevallier: ‘Debussy is haast fysiek aanwezig bij ons op het podium, met zijn talent om ons op het verkeerde been te zetten: melodieën krijgen voortdurend vorm en ontsnappen tegelijkertijd. Door het op deze manier te spelen, met mijn rug naar Lisbeth toe, wordt de zintuiglijke aard van dit 'fysieke duet' versterkt. Lisbeth verraste me vanaf het begin: in drie of vier 'Debussy'-noten vindt ze bijzondere manieren, die alleen van haar zijn, om door deze muziek te bewegen. Heel indrukwekkend!’
Gruwez ziet de bewegingen als suggesties, eerder dan als uitingen, ‘overeenkomstig met Debussy's zoektocht naar “la musique immatérielle”.’
Ondanks hun verschillende karakters vertrouwen de vrouwen elkaar blind.
Chevallier: ‘Op onze leeftijd zijn onze instincten gevormd. Sta me toe er even de Franse dichter en artistieke duizendpoot Jean Cocteau bij te halen. Hij had het over instinct en methode: instinct zonder methode brengt een kunstenaar nergens, maar de methode die vorm geeft aan instinct kan een hoger instinct voortbrengen: dat van de kunstenaar. In dat hogere instinct ontmoeten Lisbeth en ik elkaar, elk met onze eigen ervaring en de gedeelde zin voor avontuur.’
Handenpaar
Op een gegeven moment laat Gruwez Chevallier de volle ruimte en volg je als publiek de choreografie van haar handenpaar. Ze speelt Debussy modern op haar Erardpiano uit 1920. De pianiste houdt van de warme, houtachtige en harmonische klank van haar antieke vleugel, al betekent dat ‘een gevaarlijkere confrontatie met de partituur.’
‘Moderne instrumenten zijn veel veiliger’, weet Chevallier. ‘Ik herinner me een concert toen mensen dachten dat ik aan het improviseren was! In elk geval moet je je als pianist bewust zijn van wat het bespelen van oude instrumenten met zich kan meebrengen: ze kunnen onverwacht hard of zacht klinken!’
Het duo brengt hulde aan de rebel die Debussy was. Chevallier legt de grote contrasten in Debussy's pianostructuren bloot, die variëren van de rijke klank van ‘Estampes’ tot de finesse van zijn ‘Elégie’.
Lisbeth Gruwez: ‘Vroeger betrad ik het podium als een performer die erop gebrand was de ruimte te veroveren, maar na verloop van tijd is dat verlangen veranderd. ‘Piano Works Debussy’ getuigt van het verlangen om samen te werken en deze muziek, die zelden door choreografen wordt gekozen vanwege haar pianistische panache, te dienen. Ik wilde graag een zwevende ruimte creëren, denk aan het besluiteloze traject van een blad dat van een boom valt, dat heen en weer beweegt, omlaag en omhoog schommelt, voordat het de grond bereikt. Ik koesterde het verlangen om de pianonoten fysiek te maken...’
Gruwez legt met ‘Piano Works Debussy’ ook voor een stuk haar choreografisch parcours bloot. In een notendop: na haar opleiding klassiek ballet koos ze voor hedendaagse dans en ontwikkelde ze geleidelijk aan een eigen bewegingstaal.
‘Piano Works Debussy’ toont haar in dialoog tussen haar klassieke vocabulaire en haar hedendaagse taal, waaraan ze subtiele oosterse accenten, flitsen uit de flamenco en ander fraais toevoegt.
‘Zonder te proberen mijn dans te kwalificeren, kan ik in terugblik zien hoe bepaalde voorstellingen gecomponeerd zijn: van de manier om een toespraak te exploreren in ‘It's going to get worse and worse and worse, my friend’ of de voortdurende beweging in ‘Penelope’ (waar ze twintig minuten lang om haar as draait als een derwisj, mc). Vandaag geef ik de voorkeur aan een dans die vrij is van overbodigheden, om de essentie van beweging te bereiken. Een vorm van puurheid dus, ook al wil ik dat deze ‘Piano Works Debussy’ in zekere zin stedelijk zijn, een soort Debussy op sneakers!’
De Nederlandse krant NRC vergeleek Gruwez in ‘Piano Works Debussy’ met de iconische Amerikaanse danseres Isadora Duncan (1877-1927): ‘Lisbeth Gruwez lijkt zich als een hedendaagse Isadora Duncan te amuseren met Debussy’s klanken, vrij, vrijmoedig ook, soms brutaal en niet bang voor herhaling, stilstand, eenvoud, een klein uur lang. In een mooi van sfeer en helderheid wisselend licht volgt ze soms de dynamiek van de muziek, maar vaker lijkt ze te baden en zich uit te strekken in de weldadige klankenweelde. Op sommige momenten lijkt die haar klassieke opleiding weer wakker te kussen, wat leidt tot elegante armvoeringen, sierlijke bogen en slingers, zelfs kleine trippelpasjes. ‘
De Standaard: ‘(…) bij momenten om te huilen zo mooi. Het prachtige lichtontwerp, het abstracte decor, de vloeiende kostuums: alles draagt bij tot de evocatie van een rijke gevoelswereld. Niets minder dan een instantklassieker.’
Let’s dance
En dan mogen de armen en benen van het publiek worden losgeschud in De Kuub. Let’s dance! Is ‘Into the Open’ een dansvoorstelling? Een concert? Een dansconcert? Een eclectische performance? Het is een bezwerende dansfuif! Zo klinken de vragen en antwoorden in de Vlaamse pers. En nog: ‘Wat kan het ons schelen: het was een féést. De ene helft van Voetvolk, muzikant Maarten Van Cauwenberghe, leverde met zijn danspunktrio (Dendermonde, mc) de soundtrack, terwijl de andere helft, danseres Lisbeth Gruwez, een wilde choreografie meebracht.’
‘Een lsd-trip from heaven’, kopte De Morgen boven haar vijfsterrenrecensie.
Eigenlijk was ‘Into the Open’ een feestje om de vijftiende verjaardag van Voetvolk te vieren, maar toen het februari 2022 in één maand Brusselse concertzalen AB, Bozar en de KVS aandeed, bleek het ook het perfecte antwoord op de knaldrang van het staande, trancende publiek na corona.
Voetvolk en Dendermonde zouden naast culturele centra en danspodia ook rockzalen en muziekfestivals aanspreken.
Tijdens het zomerseizoen zetten Gruwez en Van Cauwenberghe het parcours publieksverruiming verder met enkele buitenlandse festivalpassages en een wervelende doortocht op Pukkelpop. ‘Dansbommetje explodeert nu ook op muziekfestivals’, blokletterde De Tijd op 23 augustus 2022.
‘Ons idee voor “Into the Open” was dance meets concert’, knikt Gruwez. ‘We hebben de verhoudingen omgedraaid en het concertpubliek bestudeerd. De choreografie is gebaseerd op de bewegingen van de concertgangers. Er wordt esthetisch verantwoord geheadbangd en gepogood.’
In dit ‘dance meets concert’-concept verzoenen drie rockmuzikanten en vier dansers, die sporadisch elkaars rol overnemen, twee gescheiden milieus. ‘Het lastigste is telkens weer een goede balans vinden tussen strakheid en dynamiek, tussen vooraf gemaakte afspraken en toch ook durven los te laten’, dixit Van Cauwenberghe. ‘Het leukste? Mensen die niet precies weten wat hen te wachten staat overtuigen.’
Gruwez: ‘Het wordt een bijzondere avond, spannend ook, van klassiek naar zotjes.’
Martine Cuyt
Met dank aan Marc Blanchet van het Festival van Avignon voor de citaten die de Warande mocht gebruiken uit het interview dat hij afnam op 15 januari 2020, voor ‘Piano Works Debussy’ in première zou gaan in de Provençaalse pausenstad, waar het zeven keer zou worden uitgevoerd, maar zoals bekend kwam er een pandemie tussen.
Wat je vanavond hort van Debussy:
Des pas sur la neige ( Préludes I, n°6)
Pagodes ( Estampes, n°1)
Soirée dans Grenade ( Estampes, n°2)
Jardins sous la pluie ( Estampes, n°3)
Les sons et les parfums tournent dans l’air du soir ( Préludes I, n°4)
Elégie
Brouillards ( Préludes II, n°1)
Berceuse héroïque
Feux d’artifice ( Préludes II, n°12)
Hommage à Rameau ( Images I, n°2)
Des pas sur la neige ( Préludes I, n°6)
credits ‘Piano Works Debussy’
concept: voetvolk / Lisbeth Gruwez & Maarten Van Cauwenberghe
choreografie: Lisbeth Gruwez
muziek: Claude Debussy
performance: Lisbeth Gruwez & Claire Chevallier
artistieke ondersteuning: Maarten Van Cauwenberghe
dramaturgie: Bart Meuleman
light design: Stef Alleweireldt & Gilles Roosen
scenografie: Marie Szersnovicz
sound: Alban Moraud & Maarten Van Cauwenberghe
productie: Voetvolk vzw
coproductie: KVS – Royal Flemish Theatre, Le Fonds de dotation du Quartz, Theater Freiburg, Klarafestival, ADC Genève, Vooruit Ghent, Liepaja concert hall great amber, festival d’avignon & ma scène nationale – pays de montbéliard
residenties: KVS – Royal Flemish Theatre, Arts Centre Nona, Ultima Vez, Les Brigittines & le Quartz
gesteund door: Nona, The Flemish Community Commision (VGC) & The Belgian Tax Shelter
credits ‘Into the Open’
concept: voetvolk / Lisbeth Gruwez & Maarten Van Cauwenberghe
choreografie: Lisbeth Gruwez & performers
performance: Wei-Wei Lee, Celine Werkhoven, Artemis Stavridi, Misha Demoustier, Maarten Van Cauwenberghe, Frederik Heuvinck & Elko Blijweert
muziek: Dendermonde
dramaturgie: Bart Meuleman
repetitor: Francesca Chiodi Latini
light design: Yann Windey
costume design: Jean-Paul Lespagnard in collaboration with Muriel Kunkel and Marcelo Chavira
sound: Bart Van Immerseel
technicus: Kevin Deckers
productie: Kato Wilms & Rhuwe Verrept
communicatie: Sam Ecker
productie: Voetvolk vzw
coproductie: KVS – Royal Flemish Theatre, Theater Im Pumpenhaus, Dansens Hus Oslo, Vooruit Ghent, Ancienne Belgique
residenties: Troubleyn, KVS, Nona, Blikfabriek & Arts Centre Buda
met de steun van:
Nona, The Flemish Community Commision (VGC) & The Belgian Tax Shelter
distributie in samenwerking met: Key Performance