Hedendaagse kunst vanuit Jakob Smits

De zandbodem bepaalde in grote mate de ontwikkeling en de eigenheid van de streek. Door de beperkte opbrengst van de arme grond hadden de boeren veel plaats nodig en lagen de boerderijen en kleine gehuchten ver van elkaar. 

In de 19de eeuw sprak dit ongerepte land tot de verbeelding van schrijvers en kunstenaars. Schrijvers zoals Hendrik Conscience creëerden een geromantiseerde beeld van de oude Kempen en haar bewoners: idyllisch, vroom, trouw, werkzaam, honkvast, met de gevaren van ijdelheid, ongodsdienstigheid, de zwakheden van bijgeloof en gierigheid, en met een moeilijk te bedwingen lust tot vechten, smokkelen en stropen, maar gastvrij in een barre, taaie streek van heiden, schrale vlakten, bossen en vennen, waar toch ook dankzij noeste arbeid vruchtbare velden en weiden verspreid lagen in verdoken dorpjes en dromende gehuchten. 

Ook Jakob Smits werd aangetrokken door het ongerepte Kempenland. De Nederlander was zo onder de indruk van bijzondere landschap dat hij zich in 1888 definitief in het Mols gehucht Achterbos vestigde. Smits leefde in armoede terwijl hij onvermoeibaar werkte aan wat hij later zou noemen ‘mijn eenvoudig werk, symbolisch, poëtisch en echt’. Hij begon een gestileerde versie van het Kempense landschap en boerenleven te schilderen, en groeide daarmee uit tot een van de belangrijkste Belgische kunstenaars van zijn tijd. Hij kreeg een grote rondreizende triotentoonstelling samen met Vincent Van Gogh en Rik Wouters. Museum Boijmans in Rotterdam wijdde een retrospectieve aan zijn werk. Ook in de VS waren ze een tijd in de ban van Smits, getuigen verschillende grote tentoonstellingen. Dat mag niet verwonderen want zijn thema’s zoals landschap, religie en mystiek, moeder en kind, identiteit en heimat zijn erg universeel en nog steeds relevant. 

'ZANDGROND' gaat na hoe die thema’s tot op vandaag doorwerken in de beeldende kunsten. In de Kempen, maar ook ver daarbuiten.