Een jaar voor Walter - interview met zoon Karl van den Broeck
“We gaan over de brug.”
— Citaat uit ‘Groenten uit Balen’, en een zin die voor Karl en Stefan van den Broeck symbool staat voor het engagement van hun vader.
Wat betekent het voor u en uw familie om zo nauw betrokken te zijn bij het eerbetoon aan uw vader?
Dat is een heel aangenaam gevoel. We waren al blij dat zijn bekendste theaterstuk ‘Groenten uit Balen’ wordt hernomen, en dan ook nog door Stany Crets, die niet alleen uit Turnhout komt, maar ook in de film heeft gespeeld. Dat was voor ons al een heel troostende boodschap. En dan ontstond het idee van een tentoonstelling, die al snel uitgroeide tot iets veel groters dan we zelf hadden verwacht. We merkten hoeveel mensen geraakt zijn door zijn werk, van de Warande tot de stad zelf. Het voelt voor ons echt als een onwaarschijnlijke rollercoaster.
‘Groenten uit Balen’ keert vijftig jaar na de première terug op de planken. Hoe actueel is het theaterstuk nog?
Actueler dan ooit. ‘Groenten uit Balen’ ging in 1972 in première. De stakers voerden toen actie omdat ze opslag wilden, acht frank, want de Waalse tak van de Vieille Montagne had elf frank opslag gekregen en de Vlaamse arbeiders niet. Dat was een luxestaking. Vandaag betogen mensen omdat fabrieken sluiten, omdat mensen op straat worden gezet of omdat arbeidsomstandigheden onder druk staan. Dat idee van sociale strijd is dus helemaal terug, ook in het theater. Er is een tijd geweest dat sociaal en maatschappelijk engagement wat wegdeemsterde in literatuur, theater en film, maar vandaag leeft dat opnieuw. ‘Groenten uit Balen’ is dan ook het oerstuk om net nu opnieuw op de planken te brengen. Daarbovenop stopt Stany Crets het stuk in een nieuwe regie, voor de eerste keer met een volledig Kempense cast. Ik ben heel benieuwd naar de keuzes die hij daarin zal maken.
Naast ‘Groenten uit Balen’ worden er in het huldejaar nog vele andere aspecten van uw vaders werk belicht. Zijn er elementen die extra betekenis krijgen?
Absoluut, het ‘Radioactief Monument’, een kubus uit 1976, wordt het centrale beeld van de expo, en is eigenlijk niet eens van vader. Het is een werk gemaakt door het kunstenaarscollectief Mass & Individual Moving uit Brussel dat aandacht wilde vragen voor de gevaren van hoogradioactief afval dat geproduceerd wordt in de kerncentrales. Symbolisch maakte het dan kubussen waar een minuscuul radioactief element in zat. De kunstenaars vroegen aan schrijvers om een brief te maken die kon worden gelezen wanneer de radioactiviteit was uitgewerkt. In dit geval was dat honderd jaar. In '76 schreef vader dus een brief. Aan wie hij schreef of wat erin staat, weten we niet. We kunnen hem namelijk niet lezen. Ik heb hem die zien verbranden in de tuin toen ik elf jaar was. Dat is me mijn hele leven bijgebleven; wat heeft hij in die brief geschreven? Ik kan me er wel van alles bij voorstellen, want ik ken vader, maar we zullen het nooit te weten komen. Dat staat ook een beetje symbool voor hoe je als zoon nooit je vader of ouders kunt leren kennen. Er zullen altijd geheimen blijven. Het leuke is dat dat monument voor de Warande stond, als politiek statement van de stad tegen de opbouw van kerncentrales. Daarna heeft de stad die kubus verplaatst. Tot onze grote ontroering heeft ze nu besloten om die kubus opnieuw op een zichtbare plek in de stad te plaatsen. Voor de tentoonstelling wordt de kubus naar de Warande verplaatst. Dat wordt een plechtig en symbolisch moment.
Wat hoopt u dat mensen uit de expo en uit dit bijzondere jaar meenemen?
Dat is voor mij moeilijk om te zeggen. Vader was een heel complexe figuur. Ik kan alleen maar hopen dat mensen geïnspireerd raken door de verschillende manieren waarop je je kunt engageren in een samenleving. Je hoeft niet per se met honderdduizend mensen door Brussel te marcheren om iets aan de wereld te veranderen. Vader was ook journalist en Turnhout Ekspres heeft de stad grondig veranderd. Maar het kan ook nog eenvoudiger. Vader kwam elke maand samen met een aantal vrienden in café Ranonkel in Turnhout om te ‘epibreren’, wat wil zeggen dat je doet alsof je het over iets heel ingewikkelds en belangrijks hebt, maar eigenlijk gewoon zit te leuteren. Op café gaan met je vrienden en praten over de wereld is ook engagement, zolang je niet begint te zeuren en zolang iedereen naar buiten gaat met een opdracht. Alle veranderingen in de samenleving zijn begonnen op café. Dat had vader goed begrepen.
Welke tekst, scène of citaat uit uw vaders werk vat voor u het beste samen wie hij was?
In ‘Groenten uit Balen’ zit een ongelooflijk straffe scène waarin de vakbonden onderhandelen met de directie over die acht frank opslag en de directeur van de fabriek zegt: ‘Als ge het niet eens zijt, ga dan maar over de brug staan.’ Met andere woorden: bol het af. Waarop de legendarische stakingsleider Piet Poppeliers antwoordt: ‘We gaan over de brug’, en dat doen ze. De uitdrukking ‘over de brug komen met iets’ wil zeggen ‘treed uit je immobilisme’. Die gedachte komt vaker terug in vaders werk. Als je op een bepaald moment niet in je pen kruipt of optreedt, gebeurt er niets. Dat besefte vader als geen ander. Telkens wanneer die scène speelt en de acteur roept ‘We gaan over de brug’, dan houd ik het niet droog.
Walter van den Broeck leeft voort in 2025, in zijn werk, zijn woorden en in een reeks bijzondere evenementen in de Warande. Bezoek de tentoonstelling ‘Dag Walter…’, ontdek het legendarische Radioactief Monument aan de Warande, herbeleef ‘Groenten uit Balen’ in een nieuwe regie van Stany Crets, en laat je inspireren tijdens ‘Overlezen’ in het teken van Walters laatste boek ‘Averechts’.
tekst: Florien Francken
foto’s: Bart Van der Moeren
Praktisch
van 13 september tot 30 november
open van maandag t.e.m. zondag
van 10 tot 17 uur
Theatervoorstelling 'Groenten uit Balen'
van 19 september 2025 tot 7 januari 2026
laatste tickets hier te koop
